Met een waardenloze techniek kun je waardenvol onderwijs maken

Dat generatieve AI in het onderwijs niet overal een even warm onthaal krijgt, is inmiddels wel duidelijk. Tijdens de Online Educa Berlin 2025 van dit jaar kwam AI in bijna alle sessies voorbij, maar was wat mij betreft het ‘AI-halleluja’ ver te zoeken.

Uit het congresthema van dit jaar ‘Menselijkheid in het intelligente tijdperk: empathie, verantwoordelijkheid en de zorgplicht’, blijkt wat de (meer dan terechte) insteek was van veel discussies.
Was het een deprimerende jaargang dan, één waar we ons sip en fronsend van learning-café’s naar round tables en plenaries sleepten? Nee, integendeel, maar naar mijn idee lag de nadruk meer op de zorgen in plaats van de kansen.

Is AI niet een ‘cognitief Trojaans paard’, een cadeau te mooi om waar te zijn?

Publieke waarden kwamen uiteraard breed aan bod en daarbij ging het vooral over de invloed van AI op mens en onderwijs zelf. Al in het openingsdebat vroeg Neil Selwyn zich in dit verband af of AI niet een ‘cognitief Trojaans paard’ is, een cadeau te mooi om waar te zijn. Kracht zonder inspanning, zonder na te denken?

Tijdens deze opening werd ook benoemd dat EdTech in het verleden niet echt uitblonk in het verdedigen van publieke waarden en dat we met elkaar hard moeten werken aan verbetering. Ofwel: van educatieve technologie die goed past bij autoritaire, controlerende en manipulerende onderwijssystemen naar technologie die deze systemen juist doorbreekt.

Daarbij is het ook  de vraag of de manier waarop we dingen in het verleden oplosten ook in de toekomst werken. Het risico dat we rond het gebruik van AI een tipping point hebben bereikt, en niet terug kunnen, is te groot.

Wij ontwerpen enkel voor de connected en de rijken en sluiten miljoenen kinderen uit

Terechte zorgen natuurlijk. En toch is er óók een andere, onderbelichte kant: de prachtige initiatieven in de praktijk van mensen die AI ‘gewoon’ gebruiken en er fantastische dingen mee bereiken. Zo werd ik in de sessie van Ona Newton weggeblazen door haar bijdrage over de fundamentele (zelfs transformatieve) onderwijsverbetering die AI kan bewerkstelligen. ‘Zo’n 245 miljoen kinderen gaan op dit moment niet naar school en slechts 1 op 5 kinderen heeft toegang tot gepersonaliseerde learning tools. Kortom: wij ontwerpen dus enkel voor de connected en de rijken en sluiten miljoenen kinderen uit’, zo stelt zij.
Haar oplossing? Zet AI in. Met haar initiatief ‘Recycled learning for kids’ maakt ze leren adaptief, gepersonaliseerd, waar gewenst gegamificeerd en krijgen leerlingen off- en online content waarin ze zich cultureel herkennen. Docenten diagnosticeren aan de achterkant, krijgen adviezen voor interventies, zien hoe kinderen leren en hoe zij daarin kunnen ondersteunen. AI suggereert supportstrategieën aan de docent en geeft niet enkel de scores weer. 

Ons probleem

We hebben een enorm probleem rond het durven gebruiken van AI in ons onderwijs. Terwijl AI wereldwijd studenten in achterstandsposities de zo broodnodige toegang geeft tot persoonlijk, aantrekkelijk en effectief onderwijs, vallen wij in Europa stil. Onze gesprekken en discussies gaan vooral over de gevaren van AI voor het onderwijs .   

Voor de broodnodige transformatie (naar B) kunnen we niet zonder AI’.

Mijn stelling is tweeledig. Ten eerste denk ik dat wij zonder gebruik van AI ons huidig gangbare onderwijsmodel (A) enkel kunnen perfectioneren (naar A+). Voor de broodnodige transformatie (naar B) kunnen we niet zonder AI. Tijdens de OEB heb ik een glimp van die transformatie kunnen zien. Niet perfect, met de nodige kanttekeningen rond geopolitiek en publieke waarden, maar al doende zeer betekenisvol voor al die jongeren die smachten naar onderwijstoegang en kansengelijkheid.

Ten tweede heb ik gezien dat je met een techniek die op zich niet voldoet aan onze waarden dus wél waardenvol onderwijs kunt bereiken. Die kansengelijkheid en toegankelijkheid zijn te realiseren met een door ons soms verfoeide techniek. Welke waarde wint hier? Wat vinden wij écht belangrijk?